Okula Merhaba, Okul Rutinlerine Geri Dönüş

02.09.2025

Okula Merhaba, Okul Rutinlerine Geri Dönüş

Yazı uğurlayıp yeni beklentilere ve heyecanlara merhaba dediğimiz bir eğitim-öğretim dönemi daha başlamak üzere. Uzun bir yaz tatili sürecinden sonra çocukların okula adaptasyon sürecinde birtakım zorluklar yaşanabilir. Yaz sürecinde ev sisteminizde yaşanılan değişiklikleri düzenlemek ve daha sistemli bir döneme geçiş̧ yapmak hem siz velilerimizi hem de öğrencilerimizi rahatlatacaktır. Yaz aylarının sıcak günleri devam ederken uzun ve keyifli tatil sürecinden sonra rutinlere ve elbette çocuklar özelinde okula dönmenin hem aileler hem de kuşkusuz çocuklar için etkileri vardır. Okula ilk defa başlamanın/bir sınıf daha geçmenin, değişimin ve gelişimin etkileri hem aile sistemine hem de okul sistemine etkileri Eylül ayında sıklıkla kendini göstermektedir.

Çocuğun sosyalleşme sürecinde büyük bir yere sahip olan okul yıllarındaki ilk deneyimler en az çocuğunuz kadar siz anne babalar için de ayrı bir mutluluk ve heyecan kaynağıdır. Okul hayatının ilk yılları, çocuk için ailesinden ilk ayrılış dönemidir. Dolayısıyla, çocuğunuzun ilkokula başlayacağı bu günlerde ailece yaşadığınız bu heyecanın yanında, bazı endişeler de taşıyor olabilirsiniz. Bu karmaşık duyguları, çocuğu yeni bir döneme adım atan pek çok anne-baba hisseder. Çünkü çocuğunuzu ve sizi alışmanız gereken yeni bir sistem, yeni bir sosyal ortam hatta hayatınızda yapmanız gereken yeni düzenlemeler bekliyor.

Çocukların potansiyel kaygılarına dair pek çok farklı neden olabilir. Örneğin, evde görece daha az kuralı olan çocuklar için ders saatlerinin başlangıç ve bitiş saatleri dahi çocuğa okulda çok fazla kural olduğu hissi verebilir ya da tatilde günün önemli bir kısmını ekrana maruz kalarak geçiren çocuklar için okul çok sıkıcı gelebilir. Daha küçük yaştaki çocuklar için okul binasının evinden büyük olması ya da anne/babasının okul bittiğinde alıp almayacağına dair kaygıları gündeme gelebilir. Okulda her şeyin istenilen şekilde gitmeyeceğinin fark edilmesi çocukların “okula gitmek istemiyorum” demesiyle sonuçlanabilir.  Unutulmamalıdır ki burada yazılanlar çocuklar için potansiyel kaygı ve uyum zorluklarıdır. Her çocuk eşsizdir ve her çocuk değişimlerden farklı şekillerde etkilenir. Her çocuk birinci sınıfa başlarken uyum sağlayamayacağı düzeyde kaygı hissetmeyebilir ya da sekizinci sınıfa geçen başka bir çocuk yeni döneme ilişkin farklı kaygılarla okula uyum sağlamakta zorlanabilir. Bu nedenledir ki “Her çocuk kendi hızında ilerler, lütfen arkadan ittirmeyiniz.” (B. Eriş). Tam da bu noktada ebeveynler ve okul olarak çocukların uyum sürecine nasıl destek olabiliriz sorusu gündeme gelmektedir.

Çocuğunuzun okula başlaması hem sizler hem de çocuğunuz için önemli bir olaydır; ancak bu konu üzerinde çocuğunuzu kaygılandıracak kadar çok durursanız, çocuğunuzun uyumunu zorlaştırabilirsiniz. Çocuğu okula hazırlamak için gösterilen özene rağmen ilk günlerde gözyaşları epey yaygındır. Araştırmalar okula yeni başlayan her beş çocuktan dördünün okulun ilk günü sınıfta kaygı yaşadığını göstermektedir. Dönemin başladığı günlerde anne-babaları ile okula gelen öğrenciler arasında mutlaka ağlayan birkaç çocuk olur. Bu, kaygılanmayı gerektirmeyen son derece normal bir durumdur. Araştırmalarda okulun ilk günlerinde çocuğun anne-babasından ayrılırken güçlük çekmesiyle daha sonraki psikolojik ve eğitimsel gelişimi arasında herhangi bir ilişki bulunmamıştır.

Okula uyum sürecini etkileyebilecek faktörler:

• Yetişkinlere aşırı bağımlı olma,
• Kendini ve duygularını ifade edebilme konusunda yaşanan zorluklar,
• Dikkatini yeteri kadar uzun süre toplayamama,
• Yönergeleri anlama ve uygulamada güçlük,
• Birinci sınıfın gerektirdiği bilişsel ve motor becerilerde zorlanma,
• Kendisini tehlikeli durumlardan koruyamama,
• Arkadaş ilişkilerinde gerekli olan sosyal beceriyi kullanamama,
• Okul ve sınıf kurallarına uymada zorluk,
• Okul ile ilgili sorumluluklarını yerine getirememe,
• Aile bireylerinin okula başlama sürecinde farklı yaklaşımlarda bulunması,
• Çocuk tarafından ev ortamının, okula göre daha cazip görülmesi

Tüm bunların yanında, çocuğunuz, okulun açıldığı ilk günlerde uyumlu davranışlar sergileyebilir ya da hiçbir tepki vermeyebilir. Bazı çocuklar ise çok açık şekilde uyumsuzluk tepkileri gösterebilir. Çocuğun ağlaması, bağımlı davranışlar, saldırgan tepkiler ya da kontrolsüz davranışlar geliştirmesi, çevreden gözlenebildiği için çocuğa yardım edilmesi kolaydır ancak çocukların gecikmiş tepkiler vermesi de karşılaşılabilen ve üstünde durulması gereken diğer bir durumdur. Çocuğunuzda fark ettiğiniz değişimleri sınıf öğretmenleri ve rehberlik bölümü ile paylaşmanız, süreci takip edebilmemiz ve gerekli desteği verebilmemiz açısından bizler için önem taşımaktadır.

Okula uyum sürecinde “ilk gün sendromu” dışında bazen “okul fobisi” olarak adlandırılabilecek durumlarla karşılaşılabilmektedir. Okul fobisinin asıl kaynağının bağlı olunan ebeveynden ayrılma korkusu olduğu söylenebilir. Özellikle “aşırı korumacı ve kollayıcı” annelerle büyümüş çocuklar, anneleri olmadan kendilerini güvensiz ve tehlike içinde hissedebildiklerinden genellikle korumalı ortama dönmek isterler ve okulda kalmayı reddedebilirler. Bu tür durumlarda çocuğunuzdan sıklıkla karnının ağrıdığı, okulda sıkıldığı, okulu sevmediği, arkadaşları tarafından dışlandığı, öğretmeninin ona iyi davranmadığı ile ilgili şikâyetler ve evde kalan aile bireyleri ile ilgili sorular duyabilirsiniz. Özellikle okul ile ilgili yakınmaların uzun süre devam etmesi halinde okul ile iletişime geçerek sorunun çözümü yönünde birlikte adım atmak yararlı olacaktır.

Okulun ilk günlerinde sizlere yardımcı olabileceğini düşündüğümüz birkaç ipucu:

• Okulla ilgili çocuğunuzu önceden bilgilendirin. Yemeklerini nerede yiyecekleri, tuvalet ihtiyaçlarını nasıl giderecekleri gibi günlük rutinler hakkında bilgi almak çocuğunuzu büyük ölçüde rahatlatacaktır.
• Çocuğunuzun bir sonraki gün için giysilerini ve çantasını akşam hazırlaması, ertesi sabahın telaşlı geçmesini önler. Çocuğunuz birkaç hafta içinde bu düzene uyum sağlar ve giderek sabahları okula hazırlanması daha az zaman alır. Uyku saatlerinin düzenli oluşu ve zamanında yatıp kalkması sabah hazırlıklarını gerginlikten uzak tutacaktır. Böylece evden çıkarken sakin ve telaşsız bir ortam oluşur.
• Çocuğunuz onu bıraktığınız anda tedirgin görünmeye başlarsa kendini iyi hissedeceğini, her şeyin yolunda gideceğini ona anımsatın. Sınıftaki diğer arkadaşlarının da onunla benzer duygular yaşayabileceklerini, öğretmenin onun kendi sınıfında olmasını sabırsızlıkla beklediğini söyleyebilirsiniz.
• Okul bittiğinde eve nasıl döneceği ve evde onu kimin karşılayacağı ile ilgili net bilgiler verin. Özellikle kaygılı çocuklar, birinin evde kendisini karşılamayacağı düşüncesiyle okula gitmek istemeyebilir.
• Ayrılırken ağlarsa, net bir tavırla gitmeniz gerektiğini ve onun da zamanla kendini daha iyi hissedeceğini söyleyebilirsiniz.
• Sakin kalmaya çalışarak ona güven verin. Ebeveynle çocuk arasında kaygı, bulaşıcı bir durumdur. Çocuk; kaygı duyduğu, canı sıkıldığı her durumda ne kadar endişelendiğinizi anlamak için size bakacak ve endişeli olduğunuzu gördüğünde korkmakta haklı olduğunu düşünecektir. Bu nedenle ne kadar tedirgin ve gergin olursanız olun, dışarıdan bakıldığında sakin ve rahat görünmeye çalışın.
• Vedalaşma süresini uzun tutmayın. Sınıf önünde beklemeniz çocuğunuzu daha fazla kaygılandırıp uyum süresini uzatacaktır. Çocuğunuz üzgün görünse bile ayrılma konusunda tereddüt hissetmeyin.
• Çocuğunuzun ayrılmakta özellikle zorlandığı bir kişi yerine, daha rahat ayrılabildiği kişilerce okula bırakılmasını planlayın.
• Çocuğunuza okulun her zaman çok eğlenceli ve çok mutlu bir ortam olacağı garantisini vermeyin. Bazen zorlandığı, sıkıldığı, yorulduğu zamanları da olabilir. Daha sonra hayal kırıklığına uğramaması için sorduğu sorulara gerçekçi cevaplar verin.
• Çocuğunuza asla tutamayacağınız sözler vermeyin. Örneğin; sınıf dışında onu bekleyeceğinizi söyleyip daha sonra gitmek durumunda kalmanız çocuğunuzun durumunu daha da zorlaştıracak ve endişesini artıracaktır.
• Okul idaresi, sınıf öğretmeni ve rehberlik bölümü ile iletişime geçin. Çocuğa, öğretmenine güven duyduğunuzu hissettirin ve kendisinin de güvenebileceği mesajını verin. Eğer varsa, ilk günlere dair kaygınızı çocuğunuzun yanında dile getirmeyin.
• Alışma döneminde çocuğunuzu motive edici ödüller kullanmak (birlikte sinemaya gitmek, özel bir program yapmak vb.) bu süreci kolaylaştırabilir. Ancak çocuğa vaat edeceğiniz, normalde almayacağınız büyük ve pahalı hediyeler onda okulun ancak bu büyük ödüller uğruna katlanılması gereken bir yer olduğu fikrini uyandırabilir.
• Çocuğunuza bu yeni başlangıçta güvendiğinizi, başarılı olacağına dair inancınızı mutlaka belirtin çünkü çok az şey, bir insana sorumluluk vermek ve ona güvendiğinizi belli etmek kadar onun gelişmesine hizmet eder.
• Uyum sürecini doğru şekilde yönetmek iyi bir iletişimle mümkündür. Çocuğunuzun sınıf öğretmeni ve rehberlik birimi ile iş birliği kurmak, sorularınızı vakit kaybetmeden yöneltmek okul-ev arasında sürecin ortak tutumla yürütülmesini sağlar.

Çocuğunuza ve size bu süreçte heyecan, endişe, mutluluk gibi pek çok farklı duygu eşlik edecektir. Bu duyguların ifadesi için hem kendinize hem de çocuğunuza alan açın. Geçiş süreçleri çocukların içsel çatışma yaşadığı dönemlerdir fakat çatışma olmadan gelişimden de söz edilemez. Unutmayın ki çatışmalar ve bu çatışmaların uygun şekilde çözümlenmesi çocuğun sağlıklı gelişimi için kazanım niteliği taşır.

Sabah Rutinlerini Düzenlemek

Okula dönüş sürecinde sabah rutinleri oldukça kritiktir. Bir öğrencinin doğru organize edilmiş günlük rutini, okul performansıyla doğrudan bağlantılıdır. Sabah telaşla, acele bir halde çocukları hazırlamak stres arttırıcıdır. Sabah rutinlerini şu şekilde planlayabilirsiniz;

• Çocukların hazırlanmasına zaman tanımalı ve normalden biraz daha erken kalkmalı.
• Çocuğunuza hijyen kurallarını ve kişisel bakımını yapmayı öğretin.
• Sağlıklı bir kahvaltının önemini vurgulayın ve çocuğunuzu her sabah kahvaltı yapması için teşvik edin.
• Çocuğa evden çıkış saatini ve okula gidiş rotasını bildirin.
• Okula gitmeden önce ihtiyaç duyulan tüm ders materyallerinin hazır olduğundan emin olun. Bunu önceden hazırlamak, son dakika telaşını önler.
• Hazırlıkları sakin bir tutumla gerçekleştirmeli, yolcu ederken de bu sakinlikle ona güvendiğinizi beden diliyle hissettirmeli.

Çocuğunuza sorumluluk ve bağımsızlık kazandırın. Kendi eşyalarını düzenlemeyi, taşımayı ve öğretmenin verdiği görevleri yerine getirmeyi öğrenmelerine yardımcı olun. Çocuğunuzun zor günler yaşayabileceğini ve her zaman mükemmel olması gerekmeyeceğini anlayışla karşılayın. Onun duygusal ihtiyaçlarına dikkat edin ve destek olun.

Okula dahil olma süreçlerinde çocuğunuz direnç gösteriyor ise; (sabah uyanmama, yataktan kalkmama gibi) ve okula gelmek istemiyorsa, ekranla yoğun ilişki içinde oluyorsa ya da okulla ilgili sürekli şikâyet ediyor durumdaysa bunlar, akademik zorlanmanın ipuçları olabilir. Öğrenci gerçekten akademik olarak zorlanıyor mu yoksa kaygıları mı onu zorluyor, bunu anlamak önemlidir. Ayrıca, ders kitabını kullanıyor mu, defterinde notları var mı, okul materyallerini getirip götürüyor mu, programı takip ediyor mu bilmek gerekir. Çünkü akademik olarak zorlanan çocuk okul ritmini reddetmektedir. Okulla iş birliği yapmak çok kıymetli ve bunun yanında ebeveyn olarak da evde düzen sağlanması gerekmektedir. Evin içinde bir düzenin, ritmin olması iyidir. Bu takibi, rutin bir şekilde gerçekleştiriyor olmak sürece ve öğrenciye iyi gelecektir.

Beslenme alışkanlıkları, zaman yönetimi, sosyal ilişkiler, ödev, ders ve sorumluluklar gibi okul sonrası rutinleri şu şekilde planlayabilirsiniz;

• Çocuğunuz eve geldiğinde ne yapacağını belirleyin. Yapacağı aktiviteyi, genel yapıyı ve programını biliyor olması önemlidir.
• Eve dönüşte ufak bir atıştırma onun okulda harcadığı enerjiyi bir miktar karşılayacaktır.
• Fiziksel aktivite içerisinde olabileceği yürüyüş, spor, oyun vs. benzeri bir plan yapın.
• Gerekirse, ebeveyn denetiminde bir süreliğine teknoloji kullanımına imkân verilebilir.
• Ardından kendisinden beklenen akademik çalışmaları tamamlaması için yönlendirilmelidir.
• Aile ile geçirilecek vakit, dinlenme ve uyuma sürecine geçme gibi rutinlerin planlanması okul rutinlerini gerçekleştirmesine de yardımcı olacaktır.

Çocuklar en çok erken yatma ve erken uyanma konusunda zorlanırlar. Bu nedenle okul açılmadan önce uyuma ve uyanma rutinine geri dönmekte ve beslenme saatlerini de okul düzenine göre ayarlamakta fayda var. Çocukla okul hakkında konuşarak, bir yıl daha büyüdükleri için okulda yeni bilgiler öğrenecekleri, ilginç eğlenceli deneyimler yaşayacakları anlatılabilir. Yeni ders yılı için ödev, kitap okuma ve oyun zamanlarının planları yine beraberce yapılabilir ve bunlar çocuğun çalışma köşesine asılabilir. Bu, çocukların hem bilişsel hem de duygusal olarak okula hazırlanmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca tüm bunlar çocuğun organizasyon ve planlama becerilerini de geliştirecektir.

Unutmayın ki her çocuk farklıdır. Bu nedenle rehberlik tarzınızı çocuğunuzun ihtiyaçlarına ve kişisel özelliklerine göre uyarlamak önemlidir. Ebeveynlerin destekleyici ve cesaretlendirici bir rol oynaması, çocuğun okul hayatında daha başarılı ve özgüvenli olmasına katkı sağlayabilir. Okula dönüş sürecinde yeni rutinler oluşturmak, öğrencilerin başarılı bir şekilde uyum sağlamalarına ve daha iyi sonuçlar elde etmelerine olanak sağlar. Bu rutinlerin oluşturulmasında ebeveynlerin rehberlik etmesi, çocukların okul hayatını kolaylaştırır ve daha olumlu bir deneyim sunabilir.

Şüphesiz ki uyum sürecinde en önemli şey ebeveyn tutumudur. Anne baba güven duyarsa, çocuk da güven duyacaktır. Anne baba hazır olursa çocuk da hazır olacaktır.

ide okulları Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümü olarak çocukların okula uyum sağlaması için eşzamanlı pek çok çalışma yürütmekteyiz. Oryantasyon sürecinde ailelerin yapılacak tüm çalışmalar hakkında bilgileri olmalarını önemsemekteyiz. Bu nedenle velilere yönelik oryantasyon seminerleri yapmaktayız. Okulumuza yeni başlayan öğrencilerle ilgili önbilgi sahibi olmak adına “öğrenci tanıma formu”nu öğrenciler okula başlamadan önce uygulamaktayız. Burada yazılan bilgiler, öğrencinin uyum sürecine destek olacak şekilde ilgili öğretmenleriyle paylaşılarak öğretmenlerin de öğrenci hakkında önbilgi sahibi olmasına yardımcı olmaktadır. Anasınıfı, 1. ve 5. sınıf öğrencileri için oryantasyon haftası yarım gün olarak planlanmıştır. Kademe geçişlerinde sürecin bu şekilde planlanması öğrencilerin yeni kademelerine ve değişen sınıf ortamı/öğretmenlerine uyum sağlaması için ayrılan bir zaman dilimidir. Bununla birlikte 8. Sınıflar için hazırlık çalışmaları da aynı dönemde başlatılmaktadır. Uyum sürecinde her çocuğun farklı miktarda zamana ihtiyacı olduğu farkındalığı ile yapılan çalışmalar zaman içinde devam etmektedir.

 

Bütün öğrencilerimiz ve velilerimize sağlıklı ve keyifli bir eğitim öğretim yılı dileriz.

ide okulları
Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü        

 

Kaynaklar

İnal, G. (2010). Okula Başlama ve Uyum Süreci. İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları.Alisinanoğlu, F. (Ed). I. Baskı,

İstanbul: Fastbook.

Prof. Dr. Haluk YAVUZER, Çocuk Eğitimi El Kitabı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1995.

Yaşar Özbay, Serdar Erkan, Eğitim Psikolojisi, Pegem Akademi Yayınevi, Ankara, 2015

Cüceloğlu, D. (2016). Geliştiren anne baba. Remzi Kitabevi.