ÇOCUKLARDA DUYGU REGÜLASYONU

28.01.2025

Duygu regülasyonu, duygularımızı öncelikli olarak tanımak, fark etmek, yorumlamak ve yönetebilmek anlamına gelir. Duygularla nasıl bir ilişki kurduğumuz, dünyayı nasıl deneyimlediğimizi doğrudan etkiler. Bir duygu ortaya çıktığında, o duygunun içinde kaybolmak mı yoksa onu tanıyıp kontrol etmeye bir adım daha yaklaşmak mı? Aslında bütün mesele budur.

Çocukların duygu dünyasına baktığımızda, onların da yetişkinler gibi duygular hissettiklerini ancak bu duyguların ne olduğunu tam olarak bilemediklerini ve nasıl ifade edecekleri konusunda yetersiz kaldıklarını görürüz. Bu durum, çocukların duygusal gelişim süreçlerinin doğal bir parçasıdır. Bebeklikten itibaren, çocuğun annesiyle olan etkileşimi, deneyimi ve bağlanma stili, duygusal gelişimini etkileyen en önemli etmenlerdir. Anne karnından itibaren başlayan bu etkileşim, çocuğun duygusal temellerini oluşturur. İlerleyen çocukluk dönemlerinde ise, çocuklar duygular hakkında konuşarak ve duygusal ipuçlarına odaklanarak bu becerilerini geliştirirler. Bu süreçte, ebeveynlerin ve yetişkinlerin çocuklara sağladığı destek, onların duygu regülasyonu becerisini güçlendirmede kilit bir rol oynar.

Yapılan araştırmalar, çocuğun sosyal ve duygusal gelişiminde anne-babanın model olmasının ve olumlu etkileşiminin son derece önemli olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, anne-baba ve çocuk arasındaki etkileşim de çocuğun duygusal gelişimini doğrudan etkiler. Anne ve babaların, ev ortamında yaşadıkları duyguları çocuklarıyla paylaşmaları, aile-çocuk ilişkisini olumlu yönde güçlendirir. Bu durum, çocukların duygu tanıma ve ifade etme becerilerinin gelişmesine de katkı sağlar. 

Araştırmalar, duyguların aile içinde açıkça ifade edildiği ortamlarda yetişen çocukların, duygusal ipuçlarını daha kolay fark ettiğini ve duygularını daha iyi düzenleyebildiğini göstermektedir. Bu sürece basit bir örnek verilebilir. Anne veya baba, gün içinde yaşadıklarını duygular katarak, ancak çok fazla detay vermeden çocukla paylaşabilir:
"Bugün trafikte çok yoruldum. Bir araba aniden önümde durdu ve bu beni korkuttu. İş yerinde patronum proje yetişmiyor diye bağırdı, bu da beni üzdü çünkü elimden gelenin en iyisini yapmıştım. Ama dönüşte bir arkadaşımla sohbet ettim ve bu beni çok mutlu etti." Bu tür anlatımlar, çocuklara duyguları tanıma ve anlama fırsatı sunar. Duygular hakkında konuşulduğunu duyarak ve duygusal ipuçlarına dikkat ederek büyüyen çocuklarda, duygu ifadesi ve düzenleme becerileri kendiliğinden gelişir. Bu sayede çocuk, ilerleyen yaşlarda duygusal zorluklarla başa çıkma konusunda daha donanımlı hale gelir.

Çocukların yaş dönemine uygun olmayan davranışları (belirli bir klinik bozukluk olmadığı sürece) aslında bir sorun olarak değerlendirilmemelidir. Bu tür davranışlar, çocukların içsel çatışmalarını başka bir şekilde ifade edemediklerinde verdikleri tepkilerdir. Örneğin, çocuğun öfke anında arkadaşına vurması, ağlayarak kendini yere atması veya öfke nöbetleri gibi saldırgan davranışları, ya da endişe, içine kapanıklık ve ürkeklik gibi çekingen davranışları, genellikle duygu düzenleme becerilerinde yaşanan zorluklara işaret eder. Bu tür davranışlar, çocuğun duygularını tanıma, anlama ve yönetme konusunda henüz yeterince gelişmediğini gösterir.

Duygu regülasyonunu desteklemenin en etkili stratejisi, öncelikle çocuğa hissettiği duygunun ne olduğunu öğretmektir. Çocuğun duyguları tanıyabilmesi için, bu duyguların bedensel ipuçlarıyla ilişkilendirilmesi önemlidir. Örneğin, "Heyecanlandığımda karnımda garip bir his olur" ya da "Öfkelendiğimde yüzüm kızarır" gibi açıklamalar, çocuğun duygularını fark etmesine yardımcı olur. Çocuk, duygularına dair bu ipuçlarını öğrendikten sonra, bu duygularla başa çıkmak için kullanabileceği stratejiler belirlenmelidir. Bu stratejilerden biri nefes egzersizidir. Derin nefes alma teknikleri, çocuğun yoğun duygular karşısında sakinleşmesine destek olur. Ayrıca, çocukların duygularını sözel olarak ifade edebilmeleri, davranışsal tepkilerini de olumlu yönde etkiler. Örneğin, bir çocuk öfkelendiğinde “Çok kızdım” ifadesini kullanabiliyorsa, öfke patlamaları veya ağlama krizleri yaşama olasılığı daha düşük olur. Bu, çocuğun duygularını kontrol etme ve kendini ifade etme becerisinin geliştiğini gösterir.

Duygu regülasyonu, kişinin kendisine "Dur, sakin ol" diyebilmesini sağlayan içsel konuşmalar ve bu konuşmalara bağlı olarak şekillenen davranışlardır. Çocuklara, duygularını tanımlama ve ifade etme becerisini kazandırdığımızda, onların olumsuz duygularla daha sağlıklı bir şekilde başa çıkmalarını da öğretmiş oluruz. Bu beceri, çocukların sosyal ilişkilerinde daha uyumlu olmalarına ve duygusal dayanıklılık kazanmalarına katkı sağlar.

Çocukların Duygu Regülasyonunu Destekleyen Yardımcı Yöntemler

Çocukların duygularını düzenleyebilme becerisi hem duygusal gelişimleri hem de sosyal ilişkileri açısından son derece önemlidir. Duygu regülasyonu, çocuğun duygularını tanıması, bu duygularla başa çıkması ve uygun tepkiler verebilmesi sürecini kapsar. Bu beceriyi desteklemek için aşağıdaki yöntemler etkili olabilir:

1. Duyguları Tanıma ve İfade Etme

• Duygu Kartları Kullanın: Çeşitli yüz ifadelerinin olduğu duygu kartları ile çocuğa farklı duyguları tanıtın. "Bu yüz ne hissediyor?" gibi sorular sorarak çocuğun duygularla yüz ifadelerini ilişkilendirmesine yardımcı olun.
• Duygu Günlüğü Tutun: Çocuğun her gün yaşadığı olayları ve bu olaylara dair hissettiği duyguları çizimle ya da yazıyla ifade etmesini sağlayın. Bu yöntem, çocuğun duygularını fark etmesine ve ifade etmesine yardımcı olur.
• Kitap ve Hikaye Anlatımı: Okunan hikayelerdeki karakterlerin duygularını birlikte analiz edin. "Sence bu karakter neden üzülmüş olabilir?" gibi sorularla çocuğun empati kurmasını sağlayın.

2. Duygu Düzenleme Stratejileri Geliştirme

• Nefes Egzersizleri: Çocuğa derin nefes alıp vermeyi öğretin. "5'e kadar say ve nefes al, sonra 5'e kadar sayarak nefes ver" gibi teknikler, çocuğun öfke veya kaygı anlarında sakinleşmesine yardımcı olur.
• Zihinsel Dikkat Dağıtma: Öfkelendiğinde çocuğun dikkatini farklı bir yöne çekin. Sevdiği bir etkinlik ya da oyunla meşgul etmek, duygusunun yoğunluğunu azaltır.
• Gevşeme Egzersizleri: Çocuğa vücudundaki kasları sırayla sıkıp gevşetme (progresif kas gevşetme) tekniğini öğretebilirsiniz. Bu teknik, gerginlik anlarında rahatlamasına yardımcı olur.
• Kendi Kendine Konuşma: Çocuğa içsel konuşma becerisi kazandırın. Örneğin, "Sakinim, bu duygu birazdan geçecek" gibi cümleleri kullanmasını teşvik edin. Bu, kendini sakinleştirebilmesine katkı sağlar.

3. Problem Çözme Becerilerini Geliştirme

• Alternatif Çözümler Üretme: Öfkelenen bir çocuğa, "Bu durumda başka nasıl davranabilirdin?" diye sorarak çözüm üretmesine yardımcı olun. Alternatif davranışlar bulma süreci, çocuğun problem çözme becerisini geliştirir.
• Hikayelerdeki Sorunları Çözme: Hikâye kitaplarındaki karakterlerin sorunlarına çözüm önerileri bulmasını isteyin. "Bu karakter ne yapabilir?" sorusu, çocuğun alternatif çözümler üretmesini destekler.

4. Duygusal Destek ve Empati Kurma

• Duygularını Onaylayın: "Kızgın olman çok normal", "Böyle hissettiğini görebiliyorum" gibi ifadelerle çocuğun duygusunu kabul edin. Bu, çocuğun duygularını reddetmemesini sağlar.
• Empatiyi Geliştirin: Çocuğa başkalarının duygularını fark ettirecek sorular sorun. "Arkadaşın düştüğünde ne hissetmiş olabilir?" gibi sorular, çocuğun başkalarının duygularına karşı empati geliştirmesine katkı sağlar.

5. Fiziksel Aktivite ve Oyun Terapisi

• Duygusal Oyunlar: Duygusal farkındalığı artıran dramatik oyunlar oynayın. Örneğin, "Birlikte bir öfke canavarı olalım ve onunla nasıl başa çıkabiliriz?" oyunu çocuğun duygularını dışa vurmasını sağlar.
• Dışa Vurumcu Sanat Etkinlikleri: Resim çizme, serbest boyama ve hamurla şekil yapma gibi etkinliklerle çocuğun duygularını ifade etmesini sağlayın. Bu tür etkinlikler, çocuğun kendini ifade etmesi için güvenli bir alan yaratır.

İDE Okullarında Duygu Regülasyonunu Desteklemek İçin Neler Yapıyoruz?

Çocuklarımızın duygusal ve sosyal gelişimlerini desteklemek amacıyla hem bireysel hem de grup çalışmaları yürütüyoruz. Bu kapsamda:

• Duygu Tanıma ve İfade Etme: Çocukların duygularını tanımalarına ve ifade etmelerine yardımcı olmak için duygu kartları, hikâye okuma etkinlikleri ve dramatik oyunlar düzenliyoruz. Bu etkinliklerle duygularını anlamalarını, empati geliştirmelerini ve bu duygularla nasıl başa çıkabileceklerini öğrenmelerini sağlıyoruz.
• Yoğun Duyguları Yönetme: Çocukların öfke, kaygı ve hayal kırıklığı gibi yoğun duygularla başa çıkabilmelerini desteklemek için nefes egzersizleri, gevşeme çalışmaları ve dikkat dağıtma teknikleri öğretiyoruz. Bu beceriler, duygularını daha sağlıklı bir şekilde yönetmelerine yardımcı oluyor.
• Bireysel Rehberlik Görüşmeleri: Çocukların bireysel ihtiyaçlarına yönelik rehberlik ve psikolojik danışmanlık görüşmeleri gerçekleştiriyoruz. Bu görüşmelerde, onların duygu regülasyonu becerilerini geliştirmeye yönelik özel stratejiler üzerinde çalışıyor ve kendilerini güvende hissetmeleri için destek sunuyoruz.
• Kriz Yönetimi ve Duygusal Güvenlik: Kriz durumlarında çocuklara anlık destek sağlayarak onların duygusal güvenliklerini koruyoruz. Böylece kendilerini ifade etmelerine, duygusal olarak rahatlamalarına ve yaşanan durumu sağlıklı bir şekilde işlemelerine olanak tanıyoruz.
• Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi: Çocukların sosyal becerilerini güçlendirmek için çeşitli projeler, oyunlar ve takım çalışmaları yürütüyoruz. Bu faaliyetler, çocukların hem arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmelerine hem de problem çözme ve iş birliği gibi sosyal beceriler kazanmalarına olanak tanıyor.

Amacımız, çocuklarımızın duygusal dayanıklılık kazanmalarını, kendilerini ifade edebilen, duygularını yönetebilen ve sağlıklı sosyal ilişkiler kurabilen bireyler olarak gelişimlerini desteklemektir.

Duygu Yönetimi ve Regülasyonu İçin Kitap Önerileri

• Selçuk Şirin – "Yetişin Çocuklar"

• Bu kitap, ebeveynlere çocukların duygusal, bilişsel ve sosyal gelişimlerini desteklemeleri konusunda önemli bilgiler sunar. Selçuk Şirin, çocukların duygu regülasyonunu desteklemenin yollarını açık ve anlaşılır bir dille anlatır.

• Doğan Cüceloğlu – "Var mısın? Güçlü Bir Yaşam İçin Öneriler"

• Bu kitap, bireyin kendi duygularını tanıması ve yönetmesi üzerine önemli ipuçları verir. Doğan Cüceloğlu, çocuklar ve yetişkinlerin duygularını nasıl tanıması gerektiğine dair farkındalık kazandırır.

1. Bonnie Thomas – “Çocuklar İçin Duygularla İletişim Becerileri”

• Bu kitap çocuklarda duygusal düzenlemeye yardımcı aktiviteler, oyunlar ve hikayeler içermektedir.

KAYNAKÇA

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3274907 

https://www.dbe.com.tr/tr/cocuk-ve-genc/11/cocuklarda-duygu-duzenleme-regulasyon-becerileri/ 

https://optimumailedanismanlik.com/konya-pedagog-gunlugu-cocuklarda-duygu-regulasyonu/

• 
• 
• 
• 
• 
• 
•