Çocuklarda Medya Araçlarının Kullanımı ve Ebeveyn Denetimi

29.03.2022

Hayatımızın önemli bir parçası haline gelen teknolojik aletler, pandemi koşullarında kurtarıcı ve kolaylaştırıcı rolleriyle günlük yaşantımızda daha büyük bir alan kaplamaya başladı. Dijital araçlar; eğitime erişmek, bilgi edinmek, sosyalleşmek, beceri geliştirmek gibi amaçlarla kullanıldığında bile uygun kullanım koşulları sağlanmadığında çocuklarımızın sağlığı ve güvenliği için önemli bir tehdide dönüşebilir. Peki çocuklarımızın zarar görmesini engellemek için onları medya araçlarından uzak tutmak çözüm müdür?

İnternette karşılaşılması muhtemel tüm tehditlerin kökeninde gerçek hayattaki tehditler vardır. Çocuklarımızı nasıl gerçek hayattaki tehlikelerden korumak için onlara rehberlik ediyor ve kurallar koyuyorsak interneti de bilinçli, güvenli ve etkin bir şekilde kullanmayı çocuklarımıza aktarmalıyız. Ancak böylelikle sanal dünyanın risklerini en aza indirebiliriz. Ailelerin iyi bir teknoloji kullanıcısı olmasını gerektiren bu yeni çağda, çocukları internetteki tehlikelerden korumak için öncelikle dijital tedbirlerden haberdar olmak ve kullanımını sağlamak gerekmektedir. Bilgisayarları virüs ve kötücül yazılımlardan korumak için güncel antivirüs, filtre ve güvenlik duvarı programları uygulamalarını kullanıyor olmak ön koşuldur.

Sosyal ağlarda bilginin yayılma hızı ve arkada bırakılan dijital ayak izi düşünüldüğünde mahremiyet ve kişisel verilerin korunması kavramlarının önemi daha da ön plana çıkmaktadır. Sosyal medya aracılığıyla, çok rahatlıkla kişilerin özel hayatına ait fotoğraflar geniş kitlelere ulaşabilmekte, kişilerin şahsiyetlerine yönelik yorumlar yapılabilmekte, videolar konulabilmektedir. Çocuklar ve gençler, sanal ortamda kendileriyle ilgili bilgi ve fotoğraf paylaşımı yaparken doğru çerçeveyi çizmeleri ve bir başkasının mahrem bilgilerinin yayılmasına ortaklık etmemeleri için bilinçlendirilmelidir.

Sanal ortamda karşılaşılan bir diğer sorun da insanların yüz yüze iletişiminde ifade edemedikleri duygu ve düşüncelerini sanal ortamda rahatlıkla paylaşabilmeleridir. Çocuklara her durumda nazik ve destekleyici bir iletişimin değerini anlatmak ve onların kaba, ayrımcı, zorbalığa varan, uygunsuz davranışların asla kabul edilemez olduğunu anladıklarından emin olmak gerekmektedir. Çocuk hem gerçek hayatta hem de sanal ortamda kendisine yöneltilen uygunsuz dil ve davranışı fark edebilmeli ve baş etme yollarıyla ilgili bilgi sahibi olmalıdır. Çevrimiçi ortamda kendilerini rahatsız ya da tehdit altında hissettiren bir şey ya da bir kişi olduğunda aile üyeleri ile paylaşması konusunda çocuklar teşvik edilmelidirler. Böyle bir olayla karşılaşıldığında, ebeveynlerin  sakin ve kontrollü tepkiler verebilmeleri, güven veren/yatıştıran bir tutumda olmaları çocuğun çekinmeden paylaşımda bulunması için kıymetlidir.

Farklı yaş grubundaki çocuklar için, güvenli internet ve bilgisayar kullanımı sağlanmasına yönelik öneriler şu şekilde sıralanabilir:

2-6 Yaş Grubu Çocuklar

Okul öncesi dönemde çocuklar araştırmayı, yeni şeyler öğrenmeyi severler ve her şeyi merak ederler.  Ayrıca, çocukların hareket ve oyun ihtiyacının en yoğun olduğu dönemdir.

• Çocukların bilgisayar ve internet kullanımı çok sınırlı sürelerde olmalıdır. Çocuklar, anne veya babaları ile birlikte bilgisayarda oluşturulan resim albümlerine bakabilir, kendi yaşlarına göre yapılmış web sitelerini dolaşabilir, yaşlarına uygun oyunları oynayabilirler.
• Ebeveynler, bu yaş dönemindeki çocukları bilgisayar veya internet başında yalnız bırakmamalı, devamlı yanında bulunmalıdır.

7-10 Yaş Grubu Çocuklar

Bu yaş grubu çocuklar internet deneyimleri konusunda daha bilgilidir; ancak uygunsuz içeriklere maruz kalıp kalmadıklarını öğrenmek için onların internet kullanımlarını denetlemek gerekmektedir.

• İlköğretim çağının, çocuğun oyun veya arkadaş gruplarına katılma çağı olduğu unutulmamalıdır. Bu onun sosyalleşebilmesi için bir gereksinimdir. Bu nedenle, çocuğun diğer faaliyetler (arkadaşlarıyla birlikte oynayacağı oyunlar, ders çalışma gibi) için harcayacağı zaman bilgisayar başında geçireceği zamandan çok daha fazla olmalıdır.
• Bilgisayar, aile fertlerinin hepsinin çok rahat bir şekilde görebileceği bir yere, ailenin ortak kullanım alanına konulmalıdır.
• Ebeveynler, çocuklarının kendi elektronik posta hesaplarının olmasına izin vermek yerine, aile adına bir e-posta hesabı alarak çocuklarıyla birlikte o hesapları kullanmalıdır. Dijital ortamda çocuğun kullanımı için gerçekleştirilecek üyelikler aile hesabı ile gerçekleştirilmelidir.
• Çocukların internet üzerinde hangi kişisel bilgileri vermelerinin sakıncalı olduğu anlatılmalıdır.
• Aileler bu yaş grubu çocuklarına, izinleri olmaksızın herhangi bir dosyanın (müzik, resim dosyası ve bilgisayar oyunu gibi) karşıdan yüklenmesinin doğru olmadığı, bu yolla bilgisayarına virüs ve casus yazılımların bulaşabileceğini anlatmalıdırlar.

10-13 Yaş Grubu Çocuklar

Bu dönemde çocuklar internetin sunduğu imkanların ve yeniliklerin farkında oldukları için bu imkanları sonuna kadar kullanmak isterler. Ayrıca bir gruba dahil olma ve arkadaşları ile etkileşimde olma arzuları yüksektir. Sosyal ilişkilerin ön plana çıkmaya başladığı bu dönemde çocuklar doğru yönlendirilmezse sanal ortamın risklerine daha açık hale gelebilir.

• Anne ve babalar, bu yaş dönemi çocuklarına internet iletişim araçlarını kullanırken, kendilerine ve ailelerine ait bilgileri vermemeleri gerektiğini öğretmelidir.
• Ebeveynler çocuklarını, internet ortamında da gerçek dünyada olduğu gibi ahlaki davranışlara uyması gerektiği konusunda bilgilendirmeli, interneti başkalarına zarar verici bir araç olarak kullanmaması konusunda yönlendirmelidir.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) çocukların sosyal medyayı kullanmak için alt yaş sınırını ‘13 yaş’ olarak belirlemiştir. Çocukların 13 yaşından önce sosyal ağlara girmeleri gerekliyse ,yol gösterici olarak birlikte bir hesap açılmalı ve bu ağda uyması gereken kurallar ve arkadaş listesine sadece ailelerinin de tanıdığı kişilerin eklenmesi gerektiği hatırlatılmalıdır.
• Ebeveynler, çocuklarını çevrimiçi ortamda tanıştıkları kişilerle yüz yüze görüşmenin riskli olduğu konusunda bilgilendirmelidir.
• Çocukların ve arkadaşlarının çevrimiçi aktivitelerinden haberdar olmak ve bunlar hakkında sohbet etmek ebeveyn denetimini kolaylaştıracaktır.

ide okulları Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü

Kaynakça:

Goodwin, Kristy. Dijital Dünyada Çocuk Büyütmek. İstanbul: Aganta Kitap, 2018.

Utma, S. (2018). Mahremiyet olgusu ve sosyal medyada mahremiyetin serüveni. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 1193-1204.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu “İnternet Kullanımında Çocuk ve Aile İlişkisi”. Erişim: 16 Mart 2022, https://internet.btk.gov.tr/internet-kullaniminda-cocuk-ve-aile-iliskisi.