Çocuklarda Sorumluluk Bilincini Geliştirme

11.11.2021

Tüm ebeveynler; kendine güvenen, problem çözme becerisi gelişmiş, kimi kararları alma noktasında inisiyatif kullanabilen  çocuklar yetiştirmeyi arzu ederler. Bu yolda anahtar rolündeki sorumluluk kavramını çocuklarımıza nasıl kazandırabiliriz?

Doğan Cüceloğlu’na (1999) göre insanın sorumlu olması için önce neden sorumlu olduğu ile ilgili bir farkındalığı, bir bilinci olması gerekmektedir. Sorumluluk bilinci, kişinin olgunlaşma sürecinde nerede olduğunun en iyi göstergesidir. Buna göre bir bireyin sorumluluk sahibi olduğunun söylenmesi için sorumluluk bilinciyle hareket etmesi gerektiği düşünülebilir. Kişinin doğuştan sahip olduğu bu duygu, çevre sayesinde bilince dönüşür ve daha sonra verilen eğitim ile gelişir.

Çocuklar aile içi düzensizlik ve karmaşayı dağınıklık, sorumluluk verilmemesini sorumsuzluk, iletişim eksikliğini davranış sorunları olarak yansıtabilirler. Bu nedenle bu yaş grubunda ailedeki eve geliş̧-gidiş̧ saatleri, yemek, uyku, dinlenme, eğlenme saatlerinin mümkün olabildiğince düzenli olması, çocukta zaman kavramını pekiştirecek ve beraberinde sorumluluk bilincini geliştirecektir.

Çocukların düzen ve plan kavramını anlayıp benimsemeleri konusunda, zamanın akşam ve hafta sonlarında ailece nasıl değerlendirildiği önemlidir. Akşam saatlerinin televizyon karşısında geçip gitmesi, hafta sonlarının gelişigüzel plansız geçirilmesi çocuğa okul dışındaki hayatın bu şekilde olduğu izlenimini verir. Bu nedenle;

Okul dışındaki zamanlar;

1.Önceden planlanmış̧ zaman dilimleri içinde geçirilmelidir.
2.Yapılan plana mümkün olduğunca uyulmalıdır.
3.Boş zaman etkinliklerine zaman ayrılmalıdır.

Sorumluluk kazanımında çocuğa model olmak önemlidir. Anne babanın günlük hayatta kendi sorumluluklarına ilişkin tutum ve davranışları, çocuklar üzerinde etkilidir. Sizin de sorumluluklarınız olduğunu çocuğunuza açıklamanız önemlidir. Ev içinde üstlenilecek görevleri kesin ve net bir şekilde ifade etmelisiniz yoksa çocuğunuz her şeyi kendisi yapıyormuş̧ gibi bir düşünceye kapılarak şikayet edebilir. Ayrıca kardeşler arasında sorumluluk dağılımında adil olunmalıdır.

Daha yaşamının ilk yıllarında olan ve etrafı yeni keşfedip öğrenen çocuklarınızda sorumluluk bilinci nasıl gelişir?

 

• 3 yaşındaki bir çocuk; kendi kendine ellerini yıkayabilir, kolay giyilip çıkarılabilen ayakkabısını giyip çıkarabilir, küçük ve ağır olmayan eşyaları taşıma konusunda ailesine yardım edebilir.Çöpleri çöp kutusuna atabilir, dağıttığı eşyaları toplayabilir, yardım ile dişlerini fırçalayabilir. Çocuğunuz her sorumluluğunu yerine getirdiğinde de çabasına yönelik olumlu geri bildirimlerle desteklenebilir. Böylece çocuğunuzun sorumluluk bilinci pekişmeye başlar.

• Daha sonra çocuğunuz 4 yaşına geldiğinde yeni gelişim özellikleri kazanmasıyla birlikte; kendi kendine giyinip soyunma, tuvaletini daha rahat bir şekilde kendi kendine yapma ve temizleme, masayı hazırlamaya yardım etme, çamaşırlarını kirli sepetine atma, ağır olmayan eşyaların yerleştirilmesine yardım etme, okula gitmeden önce çantasına koyacaklarını ailesiyle birlikte hazırlamak gibi yeni sorumlulukları olabilir.

• Önceki yaşlarında sahip olduğu sorumluluklara ek olarak; 5 yaşındaki bir çocuk artık çok rahatlıkla tamamen kendi giyinip soyunabilir, eşyalarını katlayıp kaldırabilir, ayakkabılarını giyip çıkarabilir, okula gitmeden çantasını kıyafetlerini hazırlayabilir, yemek yapılırken yardım edebilir, eşyaların taşınmasına yardımcı olabilir, odasını kendi kendine toplayabilir, okuldan verilen bir ev ödevi veya görev varsa onu yapabilir. Böylelikle çocuğunuz ilkokulda onu bekleyen sorumluluklara hazır bir şekilde, sorumluluk bilinciyle ilkokula hazır hale gelir.

• Çocuğunuza bu sorumlulukları verirken; yapacağı şeyleri sürekli olarak hatırlatmak onun kendi sorumluluklarını aklında tutmasını engelleyebilir.Onun yerine düşünen biri olduğu için, bu durum  sorumluluk bilincini olumsuz yönde etkileyecektir.
• Zaman zaman çocuğunuzu korumak isterken aslında onun becerilerinin ve sorumluluk becerisinin gelişmesine engel olabilirsiniz. Bu nedenle çocuğunuza kendi işini yapmasına yönelik izin verirseniz çocuğunuzun hem özgüveni hem de sorumluluk bilinci olumlu yönde artacaktır.
• Çocuğunuza gelişim dönemi özelliklerine göre sorumluluk vermek çok önemli bir noktadır. Çünkü çocuğunuza yapamayacağı sorumluluklar verirseniz hem motivasyonu hem de kendine olan güveni olumsuz yönde etkilenecektir.

Çocuklar çevreyi koruma bilinçlerinin de gelişmesi ile hem aile hem de okul tarafından desteklenerek; çevreye karşı sorumluluklarını da yerine getirebilirler.Çocuğunuzun kendine ait bir bitkisi olması, onu birlikte ekmeniz ve her gün sulama, ona bakma sorumluluğu vermeniz, sorumluluk bilincini yerleştirmedeki en güzel örneklerden biridir. Evde bir evcil hayvan varsa onun mamasını ve suyunu verme gibi görevler çocuğa verilerek sorumluluk bilinci daha da pekiştirilebilir.