Çocuklarda Teknoloji Kullanımı ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

30.11.2018

Teknoloji ve internetin hayatımız üzerindeki etkisi her geçen gün artıyor. Teknolojik gelişmeler, aynı zamanda insanlara sınırsız iletişim olanağı ve birçok bilgiye kolayca ulaşabilme şansı sunuyor.

Peki ama bu sunulan şans, yaşam biçimimizi ve toplumsal dokuyu tehdit eden bir sorun mudur veya yaşamamız üzerinde nasıl bir etkiye sahip?

Teknoloji Doğru Kullanıldığı Takdirde Olumlu Katkı Sağlar.
Anne babalar olarak zaman zaman sizleri endişelendirse de çevrimiçi program ve uygulamaların çocukların bilişsel ve sosyo-duygusal gelişim düzeylerine uygun ve doğru bir biçimde kullanıldığı takdirde teknolojik araçlar birtakım fırsatlar sunar. Yapılan araştırmalar teknolojik araçların kullanımının yaratıcılığı ve çok yönlü dikkati arttırdığını, görsel bilgiyi çok hızlı bir biçimde alıp işlemede çocuklara yardımcı olduğunu, görsel zekâyı geliştirebildiğini göstermektedir. Ayrıca çocuk ve ergenlerin oynadıkları pek çok oyunun; strateji, planlama ve problem çözme becerilerinin gelişimine destek olduğu bilinmektedir.

Her çocuğun yaş dönemlerine göre korkuları ve öfkeleri vardır. Çocuklar eğer korkularını ortaya koyacak hiçbir yol bulamazlarsa bunlar bir süre bastırılsa bile farklı ancak uyumsuz davranış örüntüleri ile ortaya çıkabilir. Ancak çizimlerle ya da oyunlar aracılığıyla söze dökülen, işlenen korkular sağlıklı bir şekilde ortaya konulabilir ve böylece çocukların korkularında bir azalma olabilir. Ergenlik döneminde çocukların vücutlarının, duygularının değişiyor olması; yetişkinliğe adım atarken bir yandan kişiliklerini bulma çabasının yarattığı gerilimden dolayı yaşadıkları korkular da ortaya çıkmaktadır. Çocukluklarını geride bırakmak; bireyselleşmeye başlamak onlar için zaman zaman baş etmesi zor, büyük bir değişimdir. Her değişim kaygı yaratabilir. Bu sebeple kaygı ve korkularının üzerinde hakimiyet kazanmak isteyen ergenlerin zaman zaman bu tarz şiddet içerikli bilgisayar oyunlarına daha yoğun bir şekilde yöneldiğini görmek mümkündür.

Burada çocukların ve gençlerin oynadığı oyunlarla ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli konu yaş sınırıdır. Ebeveynler olarak önceliğiniz; internette oynanan oyunlar ve sosyal platformlarda çocuğunuzun karşılaştığı içeriğin yaşına uygun olup olmadığını kontrol etmek olmalıdır.

 
Yaş Dönemlerine Göre Teknoloji Kullanımı Farklılık Gösterir.

Günümüzde çocuklar çok küçük yaşlardan itibaren teknoloji ile tanışmaya ve teknolojiye ilgi göstermeye başlamaktadırlar. Bu alışkanlığın kazanılmasındaki etkenlerin başında küçük çocuğun ebeveyni model alması gelir. Bunun yanında televizyon, telefon, tablet gibi cihazların çocuklar ağladığında bir sakinleştirici ya da yorgun ebeveyn için nefes aldırıcı nitelikte kullanılması da başta gelen nedenler arasındadır.

Her türlü ekranın, özellikle küçük yaşlarda kontrollü ve sınırlı kullanılmadığında, çocuğa yararından çok zararının olduğu bilinmektedir. Ekran karşısında çocuk pasif konumdadır ve tek taraflı bir iletişim halindedir. Oysaki çocuğun ebeveyn veya bakım veren kişi ile karşılıklı ilişki içinde olmaya; sarılma, dokunma gibi fiziksel ve duygusal yakınlaşmaya ihtiyacı vardır. Bu ilişki, ileriki yıllarda öğrenmenin temelini de oluşturur. Bu nedenle 0-3 yaş döneminde, en azından 2 yaşına kadar, ekran ile çocuğun teması yok denecek kadar az düzeyde olmalıdır.  



Teknoloji Kullanımının Yaş Dönemlerine Göre Kullanımında Öneriler;

•  3-6 yaş döneminde ise çocuk bir yetişkinle iletişim halinde ve onun kontrolünde kademeli olarak yarım saat ekran karşısında olabilir ancak çocuğun tablette eğitici oyun ve çizgi film izlemesine izin verilse de kendisine ait bir tableti olmamasına önem verilmelidir.
•  6-12 yaş aralığında günde en fazla bir saat kadar çocuğun tek başına ekran karşısında olmasına izin verilebilir, ancak çocuğun bu yaş döneminde de iletişim kurma, gördüklerini ve yaşadıklarını anlamlandırma çabasının devam ettiği unutulmadan özel yaşama saygı çerçevesinde çocuğun takibi yapılmalıdır.
•  9-12 yaşlarındaki çocuğa sosyalleşme ortamı sağladığı için cep telefonu alınabilir. Öncesinde alınması ailenin kararı olmakla birlikte tavsiye edilmemektedir. Çocuk için sosyalleşmek kadar beklemek ve hayal kurmak da önemli ve gereklidir. Bu fırsatın aile tarafından sağlanması kıymetli bir deneyimdir.
•  12 yaşından itibaren çocuk aile denetiminde, bilgisayarın ortak bir alanda kullanımına başlayabilir. 12 yaşından sonra bu kontrol yavaş yavaş azaltılabilir.

Çocuklar Teknoloji Kullanımı Konusunda Bilinçlendirilmeli.
Önemli olan bu süreçte çocuğu dijital dünya ile ilgili doğru bilgilendirmek ve çocuklara kendilerini korumalarını öğretmektir. Bu amaçla bazı ailelerin koruyucu niteliği olan internet uygulamalarına başvurduğu bilinmekte ve bu uygulamalar uzmanlar tarafından desteklenmektedir.

Hayat tarzının değişmesi, çalışan anne sayısının artması, oyun kültürünün yerini sanal arkadaşlıkların ve bilgisayar oyunlarının alması teknoloji bağımlığını tetikleyen ve aynı zamanda ebeveynlerin önemle üzerinde durması gereken konulardır. İnternetin bilgi erişimini evlere ve okullara getirmesi sebebiyle çocukların eğitimi üzerinde etkisi büyüktür. Fakat, internetin doğru kullanılmadığı ve bilgi erişimi yerine sadece oyun ve sosyalleşmek amacıyla kullanılan bir unsur haline gelmesi bağımlılığı tetikleyen önemli bir faktördür.

Teknoloji bağımlılığı çocukların fiziksel ve psikolojik sağlığına olumsuz etki verebilecek bir sorun haline gelebilmektedir.

FİZİKSEL ETKİLERİ

El Bileği Sendromu: Klavyeyi veya fareyi kullanırken yapılan küçük hareketlerin hastalığa yol açması şaşırtıcı gelebilir. Fakat çok sayıda tekrarlandığı ve aylar, yıllar boyu sürdürüldüğü için küçük el hareketleri sonucu, zamanla, özellikle el bileği hizasındaki yapılarda bozulmalar meydana gelir. En sık görüleni el bileği sendromudur. El bileği sendromunda median sinir el bileği hizasında içinden geçtiği bileği kanalında sıkışır, yapısı bozulur ve işlevini yapamaz. Median sinir görevini yapmayınca elde uyuşukluk ve ağrı, başparmak hareketlerinde ve el sıkma gücünde azalma ortaya çıkar, el becerisi bozulur, incelik gerektiren el işleri yapılamaz.

Boyun kaslarında tutulma: Belli bir duruşta uzun süre kalmakla boyun kasları kasılır. Bu durum boyunda, bazen boyunla beraber başın arka kısımlarında ağrı sertlik ve uyuşmaya yol açar. Çalışırken kişinin stresli olması, monitörün baş hizasından yukarıda olması, aynı baş duruşunu değiştirmeksizin uzun süre sürdürmek boyun tutulmasını kolaylaştırır.

Uyku saatlerinin azalması: Bilgisayar tutkunları, birazdan kalkacağım diyerek gece geç vakte kadar otururlar. Oysa sabah kalkıp okula gideceklerdir. Televizyon uyutur; bilgisayar, özellikle internet kişilerin aktif katkısına ve ilgisine bağlı olduğundan uyanık tutar. Bilgisayar tutkunu gecenin geç saatlerine kadar bilgisayar başındadır. Uyku azlığı sonucu sürekli olarak kendini yorgun hisseder, çabuk sinirlenir, konsantrasyon gücü azalır.

Gözlerde yorulma: Sabit bir noktaya sürekli bakmak gözleri yorar. Gözlerin hareketi göz küresini hareket ettiren 6 değişik kasla sağlanır. Ayrıca gözler yakına ve uzağa baktığında, görüntünün retinaya odaklaşmasını sağlamak için, göz merceğini bombeleştirip yassılaştıran göz içindeki kaslar çalışır. Sabit bir noktaya sürekli bakmak gözleri yorar. Ayrıca ekrandaki görüntü ve ışık ayarının iyi yapılmamış olması, monitör ışığının titreşimli olması da göz yorgunluğunda etkili olur. Bunlara uykusuzluk da eklenince uzun süre bilgisayar kullanan kişilerin gözlerinde yorgunluk hissi, kızarıklık ve yanma ortaya çıkar.

PSİKOLOJİK VE SOSYAL ETKİLERİ

•  Ders dışında internette geçirilen sürede artış olması ve bu duruma bağımlılık geliştirilmesi,
•  Uyku düzeninin değişmesi ve uykusuzluğa bağlı olarak çocuklarda görülebilen konsantrasyon eksikliği ve sinirlilik hali,
•  İnternette geçirilen zamanla ilgili olarak aileden uyarı aldığı takdirde tepkisiz kalması ve bazen aşırı tepki göstermesi sebebiyle ortaya çıkabilecek aile içi iletişim problemleri,
•  Tekrarlanan vücut hareketleri sergilemeye başlaması (olduğu yerde sallanma ya da parmaklarıyla oynama gibi),
•  Bilgisayar, televizyon ya da oyun konsollarıyla geçirdiği sürenin fazla oluşunun sosyal hayatı etkilemesi, arkadaşlarla geçirilen zamanın kısıtlanması.

Peki Ebeveynler Bu Konuda Nasıl Yaklaşmalı?
Çocuklar, özellikle denetimsiz ve serbest oldukları ortamda bilgisayar ve diğer teknolojik araçlarla daha fazla vakit geçirme eğiliminde olabiliyor. O yüzden, çocuklarınızın teknoloji bağımlılığı ile başa çıkma ve denetim konusunda bazı ipuçları bu süreçte siz ebeveynlere yardımcı olacaktır:

•  Bilgisayarın ve televizyonun ortak zaman geçirilen odalarda olmasına özen gösterin.
•  Teknoloji bağımlısı çocukların ilerleyen dönemlerde şiddete eğilimleri önemli psikolojik sonuçlardan bir tanesidir. Bu bağlamda çocuklara şiddete başvurmadan sorunların  nasıl çözülebileceğini ve şiddete yöneldiği takdirde ne gibi sonuçlarla karşılaşabileceği konusunda bilgilendirin.
•  İnternetin doğru kullanımı hakkında çevrenizdekileri de uyarın. Bu şekilde çocuğunuzun siz olmadan da kontrol edilebilmesini sağlayın.
•  Çocuğunuzu sanal arkadaşlıklar hakkında bilgilendirin ve gerektiği ölçüde uyarılarda bulunun.
•  Çocuğunuzla internet, bilgisayar oyunları ve televizyonda geçireceği süreyi kısıtlamak adına anlaşma yapın. Birlikte gün ve saatler belirleyin.
•  Boş zamanlarını değerlendirmek için birlikte eğlenebileceğiniz ve çocukken ilginizi çeken etkinliklere yöneltin.
•  Görsel uyaranların etkisini azaltmak adına onu fiziksel, işitsel ve zihinsel etkinliklere yöneltebilirsiniz. Tiyatro, müzik, dans, çeşitli spor dalları gibi etkinlikler yardımcı olabilir.

ide okulları                                 
Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü

Kaynakça:

•  Unicef, Digital Bir Dünyada Çocuklar, Dünya Çocuklarının Durumu Raporu 2017
•  Akbulut, Y. (2013), Çocuk ve Ergenlerde Bilgisayar ve İnternet Kullanımının Gelişimsel Sonuçları, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
•  Ögel, K. İnternet Bağımlılığı, İnternetin Psikolojisini Anlamak ve Bağımlılıkla Başa Çıkmak
•  https://www.psidanismanlik.com/bizden-size/cocuk/teknoloji-ve-cocuk