Çocukların Duygularını İfade Etmelerini Sağlayacak Destekleyici Öneriler

27.11.2020

Duyguları düzenleme; duygusal bir deneyimi etkili bir şekilde yönetme ve bu deneyime karşılık verebilme becerisidir. Çocuklar bir zorlukla karşılaştığında, olumsuz duygularını yönetmekte zorlanabilirler. Bu durum da beraberinde aşırı tepkilere, patlamalara veya tepkisizliğe (donma) neden olabilir. Duyguları düzenleme becerisi iki şekilde kazanılır.

1) Kendini düzenleme (self-regulation) : Duygularını kendi başına düzenleyebilmek.

2) Karşılıklı düzenleme (mutual-regulation/ co-regulation) : Duygularını düzenlemek için bir başkasına ihtiyaç duymak.

Bir çok çocuk neredeyse her zaman duygularını düzenlemek için bir yetişkin desteğine ihtiyaç duyar. Duygu düzenleme konusunda desteklenen çocuğun, büyüdükçe kendi duygularını düzenleme becerisi de gelişecek ve çocuk bağımsızlaşacaktır.Çocuklar zor bir durumla karşılaştığında, vücutları yüksek düzeyde stres hormonu (kortizol) ve adrenalin üretir. Kortizoldeki artış kaygıyı (anksiyete) ve çocuktaki kontrolsüzlüğü artırır. Böyle bir durumda çocukların sosyal iletişim becerileri azalır. Bu süreçte çocukta savaş ya da kaç ilkel mekanizması ortaya çıkar.

Egzersiz yapmanın stres hormonu düzeylerini düşürdüğü bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bir başka deyişle duygusal düzenlemeyi geliştirmeye yardımcı olur. Aynı zamanda mutluluk hormonu olarak adlandırılan dopamin, serotonin, oksitosin ve endorfinin artmasını sağlar. Daha az stres, daha çok mutluluk hormonu salgılayan bir çocuğun duygularını düzenlemesi de daha kolay olacaktır. Çocuğunuzu aşağıdaki egzersizleri yapması için yüreklendirebilirsiniz ve hatta onunla birkikte yapabilirsiniz.

*Kurbağa Zıplamaları
Bir kurbağa gibi olduğunuz yerde ileri geri zıplayın. Eğer yeriniz çok müsait değilse olduğunuz yerde de sıçrayabilirsiniz.
*Ayı yürüyüşü
Ellerinizi ve ayaklarınızı yere koyun. Kalçanız başınızdan daha yüksek olacak şekilde havada olmalıdır. Dört ayak üzerinde iki adım ileri, iki adım geri gidin. 45 saniye boyunca tekrar edin.
*Denizyıldızı Atlayışı
Ellerinizi ve bacaklarınızı bir denizyıldızı gibi açarak 45 saniye boyunca hareket edip, zıplayın.
*Yengeç Yürüyüşü
Dizlerinizi bükerek yere oturun. Avuç içlerinizi kalçalarınızın yanında arkaya doğru yerleştirin. Vücudunuzu yerden kaldırın ve dört ayak üzerinde ileri ve geri hareket edin.
*Fil Yürüyüşü
Bacaklarınızı kalça genişliğinde açın. Dizlerinizi yapabildiğiniz kadar yukarı çekin ve avuçlarınıza vurmaya çalışın.

Çocukların duygularıyla baş etmesini sağlayacak yöntemlerden bir diğeri ise nefes egzersizleridir. Aynı yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da nefes tekniklerini uygulamak, kaygı, stres ve korku gibi duygularını azaltarak, sakinleşmelerini sağlar. Nefes egzersizleri için çocuklara oynatabileceğiniz birçok oyun var. Bunlardan bazıları;
Yılan Sesi Çıkarmak: Çocuğunuz bir sandalyede otursun ve arkasına yaslansın. Ellerini karnına koysun, duyacağı sesleri ve söylenenleri dikkatle dinlesin. Daha sonra 4 saniye boyunca burundan derin nefes alsın (onun yerine siz sayabilirsiniz) karnının nasıl şiştiğine baksın. Daha sonra da olabildiğince uzun yılan sesi çıkararak nefes versin (Tıssssss).
Balon Şişirmek: Çocuğunuz bir sandalyeye oturup arkasına yaslanmalı. Ona görünmez büyük ve renkli bir balona üflemesi gerektiğini söylemelisiniz. Bunun için burundan nefes almalı ve balonun ne kadar çok büyüdüğünü hayal etmeliler.
Aslan Nefesi: Korku duygusu ile başa çıkmak için ideal bir nefes çalışmasıdır. Çocuk diz üstü yerde oturur. Ellerini dizlerinin üzerine koyar ve dilini dışarı çıkararak, gözlerini kocaman açar. Sonrasında ise yukarı bakarak “AAAAAH” diye ses çıkarır.

Çocuklarla fiziksel temas içeren oyunlar oynamak, duygularını kontrol etmelerine ve sakinleşmelerine yardım olacaktır. Çünkü çocuklarınıza onların belirlediği sınırlara saygı duyarak dokunduğunuzda bedenlerinin farkına varırlar. Bedenleri ve kendileri hakkında özsaygı, güven ve aidiyet hissederler. Bu oyunları oynarken gücü çocuğa vermek, onun gıdıklamasına, boğuşmada güçlü olmasına izin vermek, çocuğunuza iyi gelecektir. Çocuğunuza  sarılıp veya onu bir battaniyeye sarıp birlikte şarkılar söyleyebilirsiniz. Yastıkları/minderleri üst üste koyup ve çocuğunuzun sırayla 1-2-3 tane minderin üzerinde dengede durmasını sağlayıp, sonra çocuğunuzun kucağınıza atlamasını isteyebilirsiniz.

Bu oyun ve egzersizlerin dışında, -mış gibi yapmak (evcilik oynamak), hikaye anlatmak, rol yapmak, duygu taklitleri yapmak ; duygularını dışa vurmalarını sağlayan ve duyguları ile baş etmelerinde destekleyici oyunlardır. Bunların yanı sıra birçok kurallı oyun da çocukların yaratıcılığını, liderlik becerilerini ve grup çalışması becerilerini geliştirmeye katkı sağlar. Bu oyunlar aynı zamanda çocukların kaybetme duygusu ile yüzleşmesine  ve  bu sayede strateji geliştirmesine destek olur. 

ide okulları
Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü

Kaynakça:

1. Cata.redvioletcreations. “These Record Mandalas for Kids Are the Perfect Way to Relax&Unwind.”The Artful Parent, 8 Oct. 2019,artfulparent.com/these-record- mandalas-are-the-perfect-way-to-relax-and-unwind/.
2. “Çocuklarda Duygu Düzenleme (Regülasyon) Becerileri.” DBE Çocuk Ve Genç, 14 Sept.2018,www.dbe.com.tr/Cocukvegenc/tr/news/cocuklarda-duygu-duzenleme-regulasyon-becerileri/.
3. Solter, Aletha Jauch, and Özer Türe. Oyun Oynama Sanatı. Doğan Kitap, 2017.