Çocukların Duygusal Zeka Gelişimini Nasıl Destekleriz?

29.04.2024

Duygusal zeka, bir kişinin duygularını tanıma, anlama, yönetme ve diğer insanlarla etkileşimde bulunma yeteneğidir. Duygusal zeka, duyguları doğru bir şekilde tanımlayabilme, kendini motive edebilme, duyguları yönetme, ilişkilerde empati kurabilme ve etkili iletişim kurabilme becerilerini içerir.

Duygusal zeka, Daniel Goleman tarafından popüler hale getirilen bir kavramdır. Goleman'a göre, duygusal zeka geleneksel zeka kavramının yanı sıra, bireylerin sosyal becerilerini ve duygusal farkındalıklarını ifade eder. Bu kavram, bir bireyin iş, okul veya sosyal yaşam gibi çeşitli alanlarda başarılı olabilmesi için önemlidir. 

Çocukların duygusal zeka gelişimini desteklemek için aşağıdaki adımlar atılabilir;

Model olmak, Çocuklar, duyguları ve davranışları hakkında çevrelerinden öğrenirler. Bu nedenle, ebeveynler ve diğer yetişkinler duygularını sağlıklı bir şekilde ifade etmeli ve olumlu davranışları modellemelidir. 

Duyguları Tanımak ve İfade Etmek, Çocuklara duyguları tanımaları ve ifade etmeleri konusunda destek olunmalıdır. Onlara duyguları hakkında konuşma fırsatı verilmeli ve duygularını ifade etmeleri teşvik edilmelidir.

Empati Öğretmek, Empati, başkalarının duygularını anlama ve onları anlamaya çalışma becerisidir. Çocuklara empati kurma becerilerini öğretmek için fırsatlar sunulmalı ve başkalarının duygularını anlama konusunda teşvik edilmelidir.

Öfke Yönetimi, Öfke, doğal bir duygudur ancak nasıl yönetileceği önemlidir. Çocuklara öfke yönetimi becerilerini öğretmek ve öfke anında yapıcı davranışlar sergilemeyi teşvik etmek önemlidir.

Stresle Başa Çıkma Becerileri, Çocuklara stresle başa çıkma becerilerini öğretmek önemlidir. Nefes almak, gevşeme teknikleri, problem çözme ve pozitif düşünme gibi stratejilerle stresle başa çıkma becerileri geliştirilebilir. 

Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi, Çocuklarla sosyal etkileşimleri teşvik etmek ve sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmak önemlidir. İyi iletişim kurma, iş birliği yapma, grup içinde çalışma ve problem çözme gibi becerilerin geliştirilmesi desteklenmelidir. 

Duygusal Güvenlik Sağlamak, Çocuklara güvenli ve destekleyici bir ortam sağlamak, duygusal güvenliklerini artırır. Kendi duygularının kabul edildiğini ve desteklendiğini hisseden çocuklar, duygusal olarak daha sağlıklı olurlar.

Bu adımlar duygusal zeka gelişimini destekleyebilir ve onların duygusal olarak daha sağlıklı ve dengeli bireyler olmalarına yardımcı olabilir. 

Anne babaların çocuklarına davranış tarzının – katı disiplinle mi yoksa empatik anlayışla mı, umursamadan mı yoksa sıcak davranarak mı- çocuğun duygusal yaşamı açısından derin ve kalıcı sonuçları olduğunu gösteren araştırmalar vardır. Yine de duygusal zekaya sahip anne babaların varlığının çocuk için başlı başına büyük yararları olduğunu gösteren somut bulgular ancak son zamanlarda elde edilmiştir. Çocuklarıyla doğrudan ilişkilerinin yanı sıra, bir karı kocanın kendi aralarında hisleriyle nasıl baş ettikleri de, ailedeki en ince duygusal alışverişleri bile gözden kaçırmayacak kadar akıllı öğrenciler olan çocuklara çok etkili dersler verir.

Duygusal açıdan yetersiz ebeveynlik tarzları arasında en sık rastlanan durumlar;

-Hisleri tamamen göz ardı etmek; Bu tür anne-babalar çocuklarının duygusal sıkıntılarını ıvır zıvır ya da dert kaynağı olarak değerlendirerek, kendiliğinden geçmesini beklemeleri gerektiğine inanırlar. Duygusal anları, çocuğa yakınlaşmak ya da onun duygusal yeterlilik konusunda bir şeyler öğrenmesine yardımcı olmak için bir fırsat olarak kullanmayı beceremezler.

-Fazlasıyla serbest bırakmak; Bu tür anne-babalar çocuğun ne hissettiğinin farkındadırlar, ancak çocuk içindeki duygusal fırtınayla nasıl baş ederse etsin -hatta, isterse başka birine vursun- yaptığı hiçbir şeye karışmazlar. Çocuğun hislerini göz ardı eden tiplerde olduğu gibi, bu anne-babalar çocuklarına alternatif bir duygusal tepki öğretmeye ender olarak kalkışırlar. Tüm rahatsızlıklarını yatıştırmaya çalışırlar ve örneğin, üzüntüsünü ya da öfkesini geçirmek için pazarlığa ya da rüşvete başvururlar. 

-Çocuğu aşağılayıp hislerine saygı göstermemek; Bu tür anne-babalar genellikle çocuğun hiçbir yaptığını onaylamaz, sert bir şekilde eleştirir ve cezalandırırlar. *Örneğin, çocuğun öfkesini belli etmesine hiçbir şekilde izin vermeyip en ufak bir huysuzluk belirtisinde bile cezalandırmaya yönelirler. Bunlar, çocuk bir şeyi kendi açısından anlatmaya başladığı zaman, ‘’Sakın bana karşılık verme!’’ diye öfkeyle bağıran anne-babalardır. 

Bir de, çocuğun sıkıntısını vesile ederek, duygusal anlamda akıl hocası gibi davranan anne-babalar vardır. Çocuklarının hislerini, neden huzursuz olduklarını iyice anlamaya çalışacak kadar ciddiye alıp (‘’Arkadaşına seni kırdığı için mi kızgınsın?’’) kendisini yatıştıracak olumlu yollar bulmasına yardımcı olurlar (‘’Ona vurmak yerine, bir oyuncak bulup tekrar onunla oynamak isteyinceye kadar kendi başına oynasan?’’)

Anne-babaların bu tarz yaklaşımda bulunabilmeleri için kendi duygusal zekalarının basit temellerini çok iyi kavramaları gerekir.

*Örneğin, bir çocuk için temel duygusal derslerden biri, hislerin birbirinden nasıl ayırt edileceğidir; sözgelimi, kendi üzüntüsünü yeterince anlamayan bir baba, bir kaybın ardından kederlenmek, acıklı bir film izlerken hüzünlenmek ve değer verdiği birine kötü bir şey olduğunda üzülmek gibi duyguların oğlunun ayırt etmesine yardımcı olmaz. Bu ayırt etme olgusunun ötesinde, örneğin öfkenin çoğu zaman ilk önce bir kırgınlıktan kaynaklanması gibi, daha karmaşık iç görüler vardır.

*Çocuklar büyüdükçe almaya hazır oldukları ve ihtiyaç duydukları belirli duygusal derslerde değişimler olabilir. Empati, anne-babanın çocuklarının hisleriyle ahenk kurmasıyla birlikte bebeklikte başlar. Bazı duygusal beceriler yıllar geçse de arkadaşlıklarla bilense de, duygusal açıdan yeterli olan anne-babalar, çocuklarının duygusal zekanın temel unsurlarını tek tek öğrenmelerine yardımcı olabilirler. Duygularının farkına varıp idare edebilmek, kontrol altında tutabilmek, empati gösterebilmek; ve ilişkilerinde ortaya çıkacak hislerle baş edebilmek. Duygusal beceriler konusunda ustalaşmış anne-babaların çocuklarının kazanımı, duygusal zeka yelpazesinin tamamını kapsayan bir üstünlük belirtisidir.

 

ide okullarında Duygusal Zeka Gelişimi için Neler Yapıyoruz? 

EMPATİ GELİŞTİRMEYE TEŞVİK ETME

Empati, başkalarının duygularını anlama ve onlara saygı gösterme yeteneğidir. Öğrencilere başkalarının duygularını anlamalarını sağlayacak etkinlikler, hikayeler ve grup çalışmaları.

Duyguları Tanımayı Öğretme, Öğrencilere duygularını tanımaları ve ifade etmeleri konusunda destek olma,

Stresle Başa Çıkma Becerileri Öğretme, Çocuklar genellikle stresle karşılaşırlar. Onlara stresle başa çıkma stratejileri öğretmek, nefes egzersizleri, meditasyon ve problem çözme becerileri gibi teknikleri öğretme, 

Olumlu İletişim Becerileri Geliştirme, Etkili iletişim, duygusal zeka gelişiminin temelini oluşturur. Çocuklara olumlu iletişim becerileri, aktif dinleme ve empatik konuşma gibi becerilerin önemi hakkında eğitim verme, 

Grup Çalışmaları ve İşbirliği, Ortak projeler, grup çalışmaları ve takım sporları gibi aktiviteler, çocukların iş birliği yapma, liderlik becerilerini geliştirme ve başkalarıyla uyumlu bir şekilde çalışma yeteneklerini artırma, 

Problem Çözme Becerilerini Geliştirme, Çocuklara, karşılaştıkları sorunları çözmek için mantıklı adımlar atmalarını öğretme, bunun için senaryo tabanlı öğrenme, rol yapma oyunları veya gerçek hayattan örneklerle problem çözme becerilerini geliştiren etkinlikler yapılır.

Sınıf İçi Duygusal Destek, Sınıf içinde bir destek sistemini teşvik etme, öğrencilerin birbirlerine destek olmalarını sağlama ve sorunları hakkında konuşmalarını teşvik etme.

Model Olma, Öğretmenler ve yetişkinler, duygusal zeka becerilerini modelleyerek öğrencilere iyi bir örnek olmalıdır. Kendi duygularını doğru bir şekilde ifade ederek ve empati göstererek, öğrencilere nasıl davranmaları gerektiği konusunda rehberlik eden bir ekip olmak büyük önem taşır.

Bu adımlar, çocukların duygusal zeka gelişimine katkı sağlayabilir. Ancak her çocuğun bireysel ihtiyaçları farklı olduğundan, öğrencilerin kişisel gereksinimlerini anlamak ve buna göre destek sağlamak da önemlidir.

ide okulları Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü

Kaynaklar

Goleman, D. (2019). Duygusal Zeka. Varlık Yayınları